اخلاق حرفه ای چیست؟همه چیز در مورد اخلاق حرفه ای

مقدمه ای بر اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای، ضرورتی که اغلب ما از اهمیت آن اطلاعی نداریم و یا حتی برایمان نا آشنا است، اما یکی از مسائل اساسی جامعه و عمده ترین دغدغه ی مدیران کارآمد در سطوح مختلف جامعه ماست. در حال حاضر، متأسفانه در جامعه ما در محیط کار کمتر به اخلاق حرفه ‌ای توجه میشود . جامعه ما نیازمند آن است تا ویژگی‌های اخلاق حرفه ‌ای مانند دلبستگی به کار، روحیه مشارکت ، اعتماد و ایجاد تعامل با دیگران و همچنین چگونگی ایجاد بسترهای مناسب بـرای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها تعریف شود تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به وظایف و حرفه خود در جامعه بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند.
در اینجا ما قصد داریم به مفهوم اخلاق حرفه‌ ای و ابعاد گوناگون آن اعم از احساس مسئولیت، رقابت طلبی، صادق بودن، احترام، رعایت ارزش‌ها، وفاداری و عدالت و نیاز جوامع امروز به این ابعاد بپردازد.

اخلاق حرفه ای چیست؟

اخلاق حرفه‌ای با اصطلاحاتی مثل work ethics یا professional ethics معادل اخلاق کاری یا اخلاق حرفه‌ای در زبان فارسی شناخته میشود که در واقع متعهد شدن انرژی ذهنی، روانی و فیزیکی فردی یا گروهی است در جهت بهبود توانایی های افراد گروه که در راستای هدف مشترک و توسعه گروه صورت میگیرد و تعریف‌های مختلفی برای آن ارائه شده است:
•مجموعه‌ای از قوانین که در وهله اول از ماهیت حرفه و شغل به دست می آید و افراد باید بطور داوطلبانه و براساس ندای وجدان بدون آن‌ که الزام خارجی داشته باشند رعایت کنند.
• اخلاق حرفه ای، یک فرایند تفکر عقلانی است که مجموعه ای از کنش ها و واکنش های اخلاقی پذیرفته شده است که از سوی سازمان ها و مجامع حرفه ای مقرر می شود تا مطلوب ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفه ای فراهم آورد.
• رفتاری متداول در میان اعضای یک حرفه است.
• مدیریت رفتار وکردار آدمی هنگام انجام‌ دادن کارهای حرفه‌ای است.

چهارچوب رست در اخلاق حرفه ای
رست برای کمک به درک بهتر اخلاق حرفه ای چارچوبی را ارائه نمود. او معتقد است “عمل اخلاقی”، به معنای انجام هر رفتاری است که منجر به رفاه دیگران می گردد. او رفتار اخلاقی را متشکل از چهار جزء می داند و اظهار میکند که افراد قبل از انجام هر کار ، باید این چهار مولفه را در نظر قرار دهند:
• حساسیت اخلاقی ، فرآیند تشخیص موقعیت
• استدلال اخلاقی ، انتخاب مناسب ترین گزینه
• تصمیم برای انجام راه حل های اخلاقی ، توجه به گزینه های اخلاق مدارتر و رعایت آن ها در رفتار
• انجام عمل اخلاقی ، تثبیت رفتار اخلاق مدار و تکرار آن

هدف آموزش اخلاق حرفه ای
محقق کردن این امر است که در سازمان چه ارزش هایی را چه موقع باید حفظ و اشاعه نمود
• آگاهی از اهداف گروه و تکالیف افراد در قبال آن
• تصحیح و تقویت انگیزش
• ارتقاء مهارت فردی و گروهی
• افزایش توان وتحول نگرش سازمان
• ایجاد روحیه ی خودکنترلی و خود بهبود گری در فرد و سازمان

ویژگی های اخلاق حرفه ای در مفهوم امروزی آن عبارتند از:
• دارای هویت علم و دانش بودن
• داشتن نقشی کاربردی
• ارائه صیغه ای حرفه ای
• بومی و وابسته بودن به فرهنگ
• وابستگی به یک نظام اخلافی
• ارائه دانش انسانی دارای زبان روشن انگیزشی
• ارائه روی آوردی میان رشته ای

کادوزیر درباره ویژگی های افرادی که اخلاق حرفه ای دارند موارد زیر را بیان می کند:
•مسئولیت‌ پذیری
در این مورد فرد مسئولیت تمام تصمیم‌های خود را بر عهده میگیرد و در قبال پیامدهای آن پاسخگو خواهد بود؛ الگو و سرمشق دیگران است؛ حساس و اخلاق‌مند رفتار میکند؛ به انجام صحیح تمام امور در کارش اهمیت می دهد؛ برای ادای تمام مسئولیت‌های خود نهایت تلاش را میکند و مسئولیتی را که به عهده گرفته، با تمام توان و خلوص نیت به پایان میرساند.
•برتری جویی و رقابت‌طلبی
همواره در تمام امور سعی دارد ممتاز باشد؛ اعتماد به نفس دارد؛ مهارت های خود را ارتقاء میدهد؛ جدی و پر تلاش است؛ به موقعیت فعلی خود اکتفا نمیکند و همواره به دنبال ارتقای خود است؛ سنجیده رفتار میکند و برای رقابت و پیشرفت خود هر کاری را پیش نمیگیرد.
•صادق بودن
شجاع و با شهامت است؛ راستگو و مخالف ریاکاری و دورویی است؛ در همه حال وجدان خود را حفظ کرده و شرافتمندانه کار خود را انجام میدهد‌.
•احترام به دیگران
به حقوق، عقاید و نظرات دیگران احترام می گذارد؛ به دیگران حق تصمیم‌گیری می دهد؛ خوش ‌قول و وقت ‌شناس است و تنها منافع خود را مرجح نمی داند.
•احترام و رعایت ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی
به قوانین و ارزش های اجتماعی احترام می گذارد و در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می کند؛ در برخورد با فرهنگ‌های دیگر متعصبانه عمل نمی کند.
•عدالت و انصاف
طرفدار حق است و عادلانه برخورد میکند؛ بین افراد از لحاظ فرهنگی، طبقه اجتماعی و اقتصادی، نژاد و قومیت تبعیض قائل نمیشود و تعصب ندارد.
•همدردی با دیگران
بخشنده و دلسوز است؛ به احساسات دیگران توجه می کند؛ مشکلات دیگران را مشکل خود می داند و با آنها شریک می شود و حمایت می کند.
•وفاداری
معتمد، امانت دار و رازدار دیگران است و به وظایف خود متعهد است.

وظایف مدیران در اخلاقی کردن سازمان
•ارزشیابی عملکرد‌های اخلاقی کارکنان.
• اخلاقی کردن هدف‌های سازمان.
• اشاعه ارزش‌ها و مسائل اخلاقی در سازمان.
• اخلاق‌ورزی در زندگی شخصی.
• اهمیت دادن به اخلاق حرفه‌ای در شغل.
• برخورد عقلانی و روشمند در مواجهه با مشکلات اخلاقی پیش‌آمده در سازمان و اقدام برای برطرف کردن آن ها.
• توجه به آموزش اخلاق حرفه‌ای.
• تهیه منشور اخلاقی مربوط به سازمان با مشارکت همه اعضای سازمان.

عوامل پایه‌ای اخلاق حرفه‌ای
• استقلال حرفه‌ای اخلاق علمی
این عامل در هر نظام حرفه‌ای باید بیانگر هنجارهای درونی و احساس تعهد اخلاقی از سوی خود افراد و نهادهای تخصصی آنها باشد، نه آنکه در قالب بایدها و نبایدهای اخلاقی به آنها تحمیل شود. بعنوان مثال یک مدیر باید در حرفه خود مسائلی مانند صداقت، دقت، قابل اعتماد بودن، پذیرش انتقاد و ارزیابی، پرهیز از تعصب، احترام به زیردستان و اطرافیان، توجه به حریم خصوصی و حفظ اسرار افراد را در نظر داشته باشد.
• خودفهمی حرفه‌ای
افراد تنها با فهم از کار و فعالیت حرفه‌ای خود، از تاثیر آن در زندگی مردم آگاه شده و اهمیت اخلاق در حرفه خود را درک میکنند و در نتیجه، در ارتباط با پیرامون خود، نوعی احساس درونی از تعهد به ارزش‌ها پیدا می کنند.
• بی طرفی، عینیت‌ گرایی و عدم جانب ‌داری
افردی که اخلاق حرفه‌ای را در زندگی شغلی خود به کار می گیرند، نباید جانب ‌داری غیرعقلانی نسبت به منبعی که دارای صفات غیراخلاقی است نشان دهد.
• فراتر رفتن از مفهوم معیشتی
زمانی که افراد در فعالیت و کسب‌ وکار حرفه‌ای خود از سطح گذران زندگی مادی فراتر میروند، سطوح دیگری از فعالیت‌های علم و فناوری برای آن ها معنا می یابد:
• احساس کارآیی
• اثربخشی و تولید کیفیت به عنوان ارزش افزوده
• احساس خدمت به مردم و مفید واقع‌شدن
• احساس رهاسازی از طریق بازتوزیع فرصت‌ها و نقد قدرت

عوامل تأثیرگذار بر اخلاق حرفه‌ای
• جنبه فردی
یعنی ویژگی ها و خصوصیات فردی، ارزش‌های مذهبی، ملاک‌های شخصی، عوامل خانوادگی، باورها و اعتقادات و شخصیت از جمله عوامل تأثیرگذار بر اخلاق حرفه‌ای از جنبه فردی هستند. مسلما فردی که فاقد صلاحیت‌های اخلاقی شایسته از لحاظ فردی باشد، از معیار‌های اخلاق حرفه‌ای متناسبی نیز برخوردار نخواهد بود.
• جنبه سازمانی
عواملی مثل رهبری، مدیریت، ارتباط با همکاران، ارتباط با زیردستان، نظام تشویق و تنبیه، انتظارات همکاران، قوانین و مقررات و رویه‌ها، جو و فرهنگ سازمانی در این حیطه قرار می گیرند. بدیهی است که نا مطلوب بودن عوامل، تهدیدکننده اخلاق حرفه‌ای خواهد بود و بالعکس.
• جنبه محیطی
عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و همچنین دیگر سازمان‌ها و عوامل رقابتی بین آنها، از جمله عوامل تأثیرگذار بر اخلاق حرفه‌ای است.
افزون بر این موارد، کمبود امکانات و ابزارکار‌، نامناسب بودن ابزار‌و فضای کار‌، حجم کاری زیاد و محیط شلوغ معضلات اخلاقی هستند که سازمانها با آنها روبه رو هستند. بی‌ثباتی اقتصادی‌‌، بی‌ثباتی سیاسی‌، آموزش‌های نادرست اجتماعی‌ مانند مسئولیت‌گریزی و تنبلی در کار را نوعی زرنگی تلقی کردن ‌و نیز وضعیت نابرابر رقابت، تهدید کننده اخلاق کسب‌وکار است.

پیامد اخلاق در رفتار افراد و گروه ها
•موفقیت از اخلاق حرفه‌ ای سرچشمه می گیرد.
• اخلاق حرفه‌ ای از اعتماد آفرینی ایجاد می ‌شود.
• اعتماد آفرینی از پیش‌ بینی رفتار ایجاد می ‌شود.
• پیش‌ بینی رفتار از مستمر بودن و قانونمند بودن رفتار سرچشمه می گیرد.
• مستمر بودن و قانونمندی از مسئولیت ناشی می ‌شود
• مسئولیت از قانون و باورهای فرد شکل می ‌گیرد.

نتیجه‌گیری

رعایت اخلاق حرفه‌ای در سازمان، امری ضروری است تا سازمان از یک سو جامعه را دچار تعارض نکند و از سوی دیگر، با اتخاذ تصمیمات منطقی و خردمندانه منافع بلندمدت خود را تضمین کند.
امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن سازمان ها می انجامد. در مواجهه با مفهوم اخلاق حرفه ای باید در نظر داشت که در حوزه اخلاق باید دو نوع رویکرد ‌فضیلت‌ گرایانه‌ و ‌مسئله‌ محور ‌را از یکدیگر تفکیک کرد‌. نگرش سنتی به معضلات اخلاقی صرفا ‌فضیلت ‌محور‌ است‌، نه ‌مسئله‌محور‌. معضل اخلاقی‌، یک مسئله است‌ و برای حل اثربخش آن، نیازمند کسب تخصص و مهارت هستیم و غفلت از عوامل ذکر شده در تحلیل معضلات اخلاقی، تصمیم‌گیری ما را از واقع‌ بینی دور خواهد کرد.
ما در اینجا دوره های آموزشی رایگان اخلاق حرفه ای، تهیه شده توسط بهترین اساتید مجتمع امور آموزش مس سرچشمه قصد داریم شما را در موفقیت و کامیابی سازمانی و فردی همراهی کنیم.